12

Na czym polega udostępnianie infrastruktury kolejowej?

udostępnianie infrastruktury kolejowej

Ten wpis jest nawiązaniem do kilku wyroków sądów administracyjnych, które zapadły w kontekście zwolnienia z podatku od nieruchomości. Nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym definiując na nowo pojęcie bocznicy kolejowej, przyznała jej atrybut infrastruktury kolejowej. Skoro jest to infrastruktura kolejowa, to może podlegać zwolnieniu z podatku od nieruchomości.

Kiedy zwolnienie?

Przesłanki zwolnienia z podatku od nieruchomości przewiduje przepis art. 7 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

1. Zwalnia się od podatku od nieruchomości:
1) grunty, budynki i budowle wchodzące w skład infrastruktury kolejowej w rozumieniu przepisów o transporcie kolejowym, która:
a) jest udostępniana przewoźnikom kolejowym lub
b) jest wykorzystywana do przewozu osób, lub
c) tworzy linie kolejowe o szerokości torów większej niż 1435 mm;

Z brzmienia tego przepisu wynika, że którakolwiek z ww. przesłanek, w przypadku jej spełnienia, daje gwarancję zwolnienia z podatku od nieruchomości.
Do rozstrzygnięcia pozostaje jeszcze czy zwolnieniu podlega cała działka gruntu, na której znajduje się element infrastruktury kolejowej czy dokładnie fragment działki, na którym znajduje się dany element. Pomocne, w rozstrzygnięciu tych wątplwiości, jest brzmienie załącznika nr 1 do ustawy o transporcie kolejowym. Zawiera on wykaz elementów wchodzących w skład infrastruktury kolejowej.
Zgodnie z pkt 12 załącznika nr 1 w skład infrastruktury wchodzą grunty, oznaczone jako działki ewidencyjne, na których znajdują się elementy wymienione w pkt 1-11, tj. między innymi:

1) tory kolejowe, w tym rozjazdy i skrzyżowania torów, wchodzące w ich skład szyny, szyny żłobkowe, kierownice, odbojnice, prowadnice, zwrotnice, krzyżownice i inne elementy rozjazdów, podkłady kolejowe i przytwierdzenia, drobne elementy nawierzchni kolejowej, podsypka w tym tłuczeń i piasek;

2) obrotnice i przesuwnice;

3) podtorze, w szczególności nasypy i przekopy, systemy kanałów i rowów odwadniających, rowy murowane, ściany osłonowe, roślinność posadzona w celu ochrony skarp;

4) obiekty inżynieryjne: mosty, wiadukty, przepusty i inne konstrukcje mostowe, tunele, przejścia nad i pod torami, mury oporowe i umocnienia skarp;

5) nastawnie, urządzenia sterowania ruchem kolejowym, w tym urządzenia zabezpieczające, sygnalizacyjne i łącznościowe na szlaku, w stacjach i stacjach rozrządowych, urządzenia służące do wytwarzania, przetwarzania i dystrybucji prądu elektrycznego do celów sygnalizacji i łączności; budynki, w których takie urządzenia lub instalacje się znajdują; przytorowe urządzenia kontroli bezpiecznej jazdy pociągów i wykrywania stanów awaryjnych w przejeżdżającym taborze; hamulce torowe; urządzenia do ogrzewania rozjazdów;

6) perony wraz z infrastrukturą umożliwiającą dotarcie do nich pasażerom, pieszo lub pojazdem, z drogi publicznej lub dworca kolejowego;

7) rampy towarowe, w tym w terminalach towarowych, wraz z drogami dowozu i odwozu towarów do dróg publicznych;

8) drogi technologiczne i przejścia wzdłuż torów, mury ogradzające, żywopłoty, ogrodzenia, pasy przeciwpożarowe, zasłony odśnieżne;

9) przejazdy kolejowo-drogowe i przejścia w poziomie szyn, w tym urządzenia i systemy służące zapewnieniu bezpieczeństwa ruchu drogowego i pieszego;

10) systemy oświetleniowe do celów ruchu kolejowego i bezpieczeństwa;

11) urządzenia przetwarzania i rozdziału energii elektrycznej na potrzeby zasilania trakcyjnego: podstacje, kable zasilające pomiędzy podstacjami i przewodami jezdnymi, sieć trakcyjna wraz z konstrukcjami wsporczymi, trzecia szyna z konstrukcjami wsporczymi;

Warunkiem jest oczywiście tworzenie część linii kolejowej, bocznicy kolejowej lub innej drogi kolejowej, lub są przeznaczone do zarządzania nimi, obsługi przewozu osób lub rzeczy, lub ich utrzymania.

Nie zamierzam tutaj rozstrzygać czy chodzi o zwoleninie całości działki czy jej części, gdyż nie jest moją rolą wchodzenie w kompetencje organów podatkowych. Chciałbym się jednak odnieść, w kontekście zwolenienia z podatku od nieruchomości, do przesłanki wskazanej pod literą a), tj. udostępniania przewoźnikom kolejowym.

Czym właściwie jest udostępnianie infrastruktury kolejowej?

Ustawa o transporcie kolejowym zawiera szereg wytycznych, co powinien zrobić zarządca infrastruktury, przewoźnik kolejowy, aplikant, aby uzyskać dostęp do infrastruktury kolejowej.
Pierwsza odpowiedź znajduje się w art. 29 ustawy o transporcie kolejowym. Tak jak już pisałem wielokrotnie na blogu, aplikant zawiera umowę o przydzielenie zdolności przepustowej, wskazuje przewoźnika kolejowego, który zawiera umowę o wykorzystanie zdolności przepustowej.
Z kolei zarządca infrastruktury opracowuje regulamin sieci, zatwierdzony cennik za dostęp do infrastruktury kolejowej i pobiera opłaty za dostęp. Dla osób, które z transportem kolejowym mają coś więcej wspólnego wydaje się to raczej oczywiste, że to własnie zarządca jest tym podmiotem, który na udostępnianiu infrastruktury kolejowej zarabia.
Udostępnienie infrastruktury odbywa się na podstawie ściśle określonych umów (nazwy wynikają z ustawy), o ściśle określonych elementach i zakresie regulacji.

Wątpliwe wyroki sądów administracyjnych.

Niestety, w ostatnim czasie zostały wydane dość wątpliwe, ale już PRAWOMOCNE, wyroki sądów administracyjnych.

Pozwolę sobie przytoczyć fragment jednego z nich:

Z kolei w zakresie drugiej z przesłanek zwolnienia (udostępnianie infrastruktury kolejowej przewoźnikowi kolejowemu) stanowisko zaprezentowane przez organ jest błędne. Wbrew twierdzeniom organu bowiem interpretacja występującego w tym przepisie terminu „udostępnienie” nie wymaga sięgnięcia do ustawy o transporcie kolejowym, tak jak ma to miejsce w przypadku pierwszej przesłanki zwolnienia. Przesłankę tę należy interpretować literalnie, w oparciu o gramatyczne brzmienie przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a u.p.o.l. Inaczej, przesłankę „udostępnienia infrastruktury kolejowej” należy rozpatrywać zgodnie z dosłownym brzmieniem, tj. chodzi o faktyczny sposób wykorzystania infrastruktury kolejowej. Oznacza to, że skoro ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji wynika, iż infrastruktura kolejowa jest wykorzystywana przez licencjonowanego przewoźnika kolejowego, na podstawie umowy świadczenia usług w zakresie obsługi bocznicy kolejowej Spółki, to należy przyjąć, że dana infrastruktura jest udostępniana. Konsekwencją powyższego jest stwierdzenie, że druga przesłanka zwolnienia podatkowego w stanie faktycznym niniejszej sprawy, została spełniona.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w sprawie o sygn. I SA/Ke 531/17 całkowicie wywrócił pojęcie udostępniania infrastruktury kolejowej. Stwierdził, że w tym celu nie ma potrzeby odnoszenia się do ustawy o transporcie kolejowym (to w takim razie, gdzie znajdziemy odpowiedź?), ale co gorsza, stwierdził, że jeżeli na danej infrastrukturze kolejowej (bocznicy) funkcjonuje jakikolwiek przewoźnik kolejowy, to jest ona już traktowana jak udostępniania.
Sąd w ogóle nie wziął pod uwagę jakie muszą być spełnione wymagania warunkujące możliwość udostępnienia infrastruktury kolejowej. Uznał też, że zawarcie umowy „o obsługę bocznicy kolejowej” jest równoznaczne z jej udostępnieniem, o którym mowa w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych.
Sąd w ogóle nie wziął pod uwagę, że jednym z kluczowych kryteriów dla ustalenia czy mamy do czynienia z bocznicą udostępnianą jest ustalenia kto komu za co płaci. Jestem przekonany, że z tej umowy o obsługę bocznicy wynika, że to jej zarządca płaci przewoźnikowi kolejowemu. Czyli mamy do czynienia z odwróceniem o 180 stopni wymagań wynikających z ustawy.

Inne „ciekawe” orzeczenie zapadło przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Szczecinie w wyroku z dnia 15 lutego 2018 r. o sygn. akt I SA/Sz 1035/17 (choć ten wyrok nie jest jeszcze prawomocny). Sąd stwierdził, że zwolenienie z podatku od nieruchomości jest przedmiotowe i kwestia własności infrastruktury kolejowej pozostaje poza zakresem tego zwolnienia.
Z tego oto wyroku możemy dowiedzieć się, że infrastruktura prywatna może być udostępniana przewoźnikom kolejowym, a samo określenie „prywatna” należy uznać jako przeciwstawność pojecia „publiczna”, a nie tak jak zostało to zdefiniowane w ustawie o transporcie kolejowym – „wykorzystywana do własnych potrzeb”.

Chciałbym zadać orzekającym ww. sprawach sądom kilka pytań:

– czy przeczytano ustawę o transporcie kolejowym?
– na jakiej podstawie uznano, że art. 29 ustawy o t.k. może mieć zastosowanie do infrastruktury prywatnej?
– dlaczego na etapie postępowania sądowoadministracyjnego nie zweryfikowano czy zarządca spełnia wymagania określone w ustawie tj. czy posiada zatwierdzony cennik, regulamin sieci, umowy o przydzielenie zdolności przepusotwej, umowy o wykorzystanie zdolności przepustowej?
– na jakiej podstawie uznano, że umowa o obsługę bocznicy kolejowej odpowiada umowie o udostępnienie infrastruktury kolejowej?

To co mnie jeszcze zastanawia, choć to pytanie powinno być skierowane do organów, których decyzje zostały zaskarżone, dlaczego te wyroki są prawomocne? Byc może Naczelny Sąd Administracyjny znalazłby jednak inną odpowiedź na pytanie „na czym polega udostępnianie infrastruktury kolejowej?”.

Swoją drogą jestem ciekaw co w swoich statutach sieci mają wpisane zarządcy bocznic, którzy wygrali przed WSA. Czy w jakimkolwiek punkcie statut sieci odnosi się do kwestii udostępniania bocznicy kolejowej? Ciekawe czy w postępowaniu przed Prezesem UTK również twierdziliby, że bocznica kolejowa jest udostępniana przewoźnikom kolejowym na równych i niedyskryminacyjnych zasadach.
Nie mam oczywiście do nich pretensji, nawet gratuluję wygranych spraw sądowych. Zmartwiło mnie jednak podejście sądów, którego nie chciałbym nazwać w sposób bardziej dosadny.

Jakub Tomczak

Jestem prawnikiem, miłośnikiem kolei, fotografii analogowej oraz hobbystycznym blogerem. Na tym blogu piszę o sprawach ważnych dla kolei w Polsce i Unii Europejskiej.

12 Comments

  1. „Stwierdził, że w tym celu nie ma potrzeby odnoszenia się do ustawy o transporcie kolejowym (to w takim razie, gdzie znajdziemy odpowiedź?”
    A co miał stwierdzić, skoro przepis jak byk brzmi
    „1) grunty, budynki i budowle wchodzące w skład infrastruktury kolejowej w rozumieniu przepisów o transporcie kolejowym, która:
    a) jest udostępniana przewoźnikom kolejowym lub”

    a zatem odwolanie do ustawy o transporcie kolejowym jest tylko jesli idzie o pojecie infrastruktury kolejowej! Nie ma takiego odwolania w stosunku do pojecia udostepniania infrastruktury.

      • Ale co to ma do rzeczy? Michał miał przedwczoraj na Zjezdzie Pelnomocnikow wystąpienie na temat tego zwolnienia i zaprezentował tezy z artykułu. Podatkami powinni się zajmować doradcy podatkowi albo adwokaci, radcowi prawni specjalizujacy sie w prawie podatkowym.

          • Czy infrastrukturę kolejową w mysl ustawy o transporcie kolejowym stanowia tylko elementy wymienione w załaczniku nr 1 do tej ustawy, czy tez moga stanowic takze (niektore) obiekty infrastruktury uslugowej z pkt 2 zalacznika nr 2 do ustawy o tk?

          • Zaskakująca propozycja, zważywszy na fakt, że ograniczył Pan dostęp do swoich usług likwidując konto na twiterze.

          • Jest blog, e-mail, telefon. Możliwości kontaktu nie zostały w żaden sposób ograniczone.

            Ps. Oczywiście dziękuję za komentowanie. Google lubi takie blogi, znajdują się wyżej w wynikach wyszukiwania.

  2. Moje zdanie na ten temat jest takie, że przepisy ustawy o transporcie kolejowym nie powinny w żadnym stopniu odnosić się do infrastruktury prywatnej. W tym przypadku jeżeli jest to mój teren to mogę teoretyczne robić co mi się podoba. W myśl przepisów kolejowym jeśli taka infrastruktura jest połączona z jakąś linią kolejową lub torami stacyjnymi, to wtedy zmienia postać rzeczy. Dobrze wiemy też gdzie w takim przypadku jest granica takie infrastruktury. Odnosząc się do interpretacji sądów. Niestety jak sami wszyscy wiemy, kolej jest to branża techniczna a takie branże charakteryzują się tym, że oprócz przeczytania czegoś, należy to także zrozumieć. Wnioskuję, że sąd przeczytał, może i zrozumiał ale odniósł się do tych przepisów co nie trzeba. Pozdrawiam

    • Z drugiej strony infrastruktura prywatna łączy się z tą ogólnie dostępną, także całkowite wyłączenie prywatnej z ustawy o transporcie nie byłoby niestety możliwe. Uważam ze przepisy powinny być jednak napisane inaczej. Autor miał swoją wizję, ale niekoniecznie widział wszystkie konsekwencje tych pomysłów.

Jestem ciekaw co sądzisz o tym temacie. Podziel się komentarzem.