W jednym z ostatnich artykułów na blogu oraz w Kurierze Kolejowym poruszałem sprawy związane z wdrożeniem ERTMS w Unii Europejskiej po wejściu w życie IV Pakietu Kolejowego oraz roli Agencji Kolejowej Unii Europejskiej w tym procesie. Podobnie, w kwestii nowych pojazdów kolejowych zwiększa się rola tego ostatniego organu. Warto przyjrzeć się procedurze wprowadzania nowych pojazdów na rynek.
Dyrektywa w sprawie interoperacyjności systemu kolei w Unii Europejskiej nr 2016/797 wprowadza nowe pojęcie, mianowicie „wprowadzenie pojazdu do obrotu”. Będzie ono oznaczało udostępnienie po raz pierwszy na rynku Unii Europejskiej pojazdu gotowego do działania w normalnym trybie eksploatacji lub możliwych do przewidzenia pogorszonych warunkach eksploatacji. Innymi słowy, pojazd ma się nadawać do eksploatowania go w ruchu kolejowym, tak aby nie doszło do awarii czy uszkodzeń niespowodowanych przez nagłe czynniki zewnętrzne.
Rola Agencji
Postępowanie w sprawie wydania zezwolenia na wprowadzenie do obrotu będzie toczyło się przed Agencją Kolejową Unii Europejskiej. Będzie ono wszczynane na wniosek producenta lub przewoźnika. Jego rola sprowadzi się przede wszystkim do określenia we wniosku obszaru, na którym dany pojazd będzie eksploatowany. Chodzi oczywiście o określenie sieci kolejowej, na której będzie odbywała się eksploatacja.
Dodatkowo producent (przewoźnik) będzie wykazywał, między innymi:
- fakt wprowadzenia do obrotu podsystemów, które wchodzą w skład pojazdu
- zgodność podsystemów z właściwymi TSI
- zgodność pojazdu z siecią, na której dany pojazd ma być eksploatowany.
Tak jak wspomniałem na początku, główną rolę w zakresie wydania zezwolenia na wprowadzenie pojazdu do obrotu będzie pełniła Agencja. Wobec tego może pojawić problem polegający na sprawdzeniu zgodności pojazdu z siecią w danym państwie członkowskim, tak aby móc uzyskać potwierdzenie zgodności i móc złożyć prawidłowo wniosek.
Dyrektywa 2016/797 przewiduje, że organy krajowe (np. Prezes UTK), będą mogły wydać tymczasowe zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji pojazdów na czas sprawdzenia zgodności z siecią. Sprawdzenie zgodności powinno odbywać się w porozumieniu z zarządcą infrastruktury kolejowej. Powinno to nastąpić w ciągu trzech miesięcy od dnia, w którym producent pojazdu zgłosił się z odpowiednim wnioskiem o przeprowadzenie badań.
Wydanie zezwolenia na wprowadzenie pojazdu do obrotu w przypadku zamiaru eksploatacji pojazdu na obszarze jednego lub większej liczby państw członkowskich powinno zostać wydane przez Agencję. W tym celu Agencja samodzielnie będzie weryfikowała dokumenty dotyczące wprowadzenia do obrotu podsystemów i ich zgodność z TSI. Jednocześnie Agencja wystąpi do organu krajowego (np. Prezes UTK) o zweryfikowanie zgodności pojazdu z siecią kolejową czy też z właściwymi przepisami krajowymi, które regulują eksploatację pojazdów kolejowych.
Procedura wydania zezwolenia na wprowadzenie pojazdu do obrotu przez Agencję będzie podobna do tej, która dotyczy wdrażania ERTMS. Na podstawie ww. dokumentów Agencja podejmie decyzję, która może być pozytywna lub negatywna. Decyzja pozytywna otwiera drogę do wprowadzenia pojazdu do obrotu. Natomiast decyzja negatywna może jeszcze zostać zaskarżona. W pierwszej kolejności będzie to wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy (na zasadach podobnych do naszego kodeksu postępowania administracyjnego), skierowany do Agencji. Jeżeli decyzja będzie podtrzymana, możliwe stanie się zaskarżenie jej do Rady Odwoławczej, która działa w ramach Agencji Kolejowej Unii Europejskiej.
Odmienne zdanie organu krajowego
Dyrektywa przewiduje również taką sytuację, w której stanowiska Agencji oraz organu krajowego będą się różniły, np. w kwestii zgodności z odpowiednimi TSI czy przepisami krajowymi. W takiej sytuacji Agencja i organy krajowe powinny wypracować wspólne stanowisko. Jeżeli w ciągu miesiąca okaże się to niemożliwe, Agencja Kolejowa jest uprawniona do podjęcia decyzji ostatecznej. Możliwa będzie też taka sytuacja, w której Agencja nie będzie zgadzała się z pozytywną opinią organu krajowego. W takiej sytuacji ostatnie zdanie będzie należało również do Agencji.
Kiedy zezwolenie wyda UTK?
Jeżeli obszar eksploatacji pojazdu ma być ograniczony wyłącznie jednego państwa członkowskiego, zezwolenie może wydać właściwy organ krajowy. Procedura będzie zbliżona do tej, która będzie stosowana w przypadku udziału Agencji. Organ krajowy dokonuje oceny zgodności z wymaganiami (przepisami) krajowymi. Co bardzo istotne, takie zezwolenie będzie również ważne w przypadku, gdy dany pojazd będzie jechał do stacji w państwie sąsiednim. Warunkiem jest jednak położenie tej stacji w pobliżu granicy państwa oraz zgodność charakterystyk sieci.
Pojazdy modernizowane i odnowione
Jeszcze nie tak dawno temu pojęcia „modernizacja” i „odnowienie” podsystemu powodowały pewne trudności, zwłaszcza ze względu na brak ich definicji w ustawie. Przypomnę tylko, że modernizacja oznacza wszelkie większe prace modyfikacyjne wykonywane w podsystemie lub jego części, skutkujące zmianą dokumentacji technicznej dołączonej do deklaracji weryfikacji WE, o ile taka dokumentacja techniczna istnieje, i poprawiające całkowite osiągi podsystemu. Natomiast odnowienie to wszelkie większe prace wymienne w podsystemie lub jego części, niezmieniające całkowitych osiągów podsystemu. Dyrektywa w sprawie interoperacyjności przewiduje, że w przypadku modernizacji pojazdu konieczne będzie uzyskanie nowego zezwolenia na wprowadzenie pojazdu do obrotu. Będzie to dotyczyło także tych pojazdów, które obecnie są eksploatowane, nie posiadają zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, ale w przyszłości zostaną zmodernizowane.
Co zawiera zezwolenie?
Zezwolenie na wprowadzenie pojazdu do obrotu będzie określało obszar użytkowania, czyli sieci kolejowe na obszarze danego państwa członkowskiego, gdzie dany pojazd będzie eksploatowany, określenie z którymi TSI pojazd jest zgodny oraz inne szczegółowe warunki eksploatacji, w tym ewentualne ograniczenia.
