Ostatnio w swojej pracy spotkałem się z problemem przewoźnika kolejowego, który dotyczył jego relacji z zarządcą infrastruktury kolejowej. Jednym z punktów zapalnych w tych relacjach jest regulamin przydzielania tras pociągów. Poniżej postaram się wyjaśnić o co chodzi z regulaminem, jego opracowywaniem, jakie elementy powinien zawierać oraz jakie prawa i obowiązki mają zarządca infrastruktury kolejowej, przewoźnicy, a także regulator rynku.

REGULAMIN JEST OBOWIĄZKOWY

Ustawa o transporcie kolejowym nakłada na zarządcę infrastruktury kolejowej, który udostępnia swoją infrastrukturę przewoźnikom kolejowym, obowiązek opracowania regulaminu przydzielania tras pociągów. Regulamin ma zagwarantować równe traktowanie przewoźników kolejowych. Warunki dostępu do infrastruktury kolejowej powinny być przejrzyste i niedyskryminujące oraz ogólnodostępne – to znaczy zamieszczone na stronie internetowej zarządcy infrastruktury. W opracowaniu regulaminu przydzielania tras pociągów biorą udział przewoźnicy kolejowi. Zarządca jest obowiązany przeprowadzić konsultacje, aczkolwiek dowolnie może uregulować sposób i terminy prowadzenia uzgodnień. W każdym wypadku zarządca powinien zapewnić wszystkim przewoźnikom korzystającym z infrastruktury kolejowej możliwość zgłaszania uwag w toku konsultacji.

CO OKREŚLA REGULAMIN

Elementy, które powinien zawierać regulamin przydzielania tras pociągów określa, między innymi, ustawa o transporcie kolejowym oraz dyrektywa 2012/34/UE w sprawie utworzenia jednolitego obszaru kolejowego. W regulaminie powinny znaleźć się postanowienia dotyczące:

• trybu składania i rozpatrywania wniosków o przydzielenie tras pociągów,
• charakterystykę infrastruktury kolejowej,
• sposób ustalania opłat za korzystanie z tras pociągów, czy też
• zakres usług związanych z udostępnianiem infrastruktury kolejowej.

Nie jest to oczywiście wyliczenie wyczerpujące. Zarządca może zawrzeć w regulaminie postanowienia, które nie zostały wymienione w ustawie o transporcie kolejowym dyrektywie czy dyrektywie 2012/34/UE, pod warunkiem, że nie będą sprzeczne z prawem.

KONTROLA NAD REGULAMINEM

W pierwszym wpisie na blogu wspomniałem, że jednym z najważniejszych zagadnień w prawie kolejowym jest regulacja transportu kolejowego. Jest to podyktowane chociażby brakiem mechanizmów rynkowych w tym sektorze. Z tego też względu kluczową rolę odgrywa Prezes Urzędu Transportu Kolejowego, który jest krajowym regulatorem rynku kolejowego. Do jego obowiązków należy, między innymi, rozpatrywanie skarg przewoźników kolejowych dotyczących regulaminu. Jeżeli skarga okaże się uzasadniona, Prezes UTK po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, może nałożyć na zarządcę infrastruktury kolejowej karę pieniężną.
Najczęstszymi zarzutami z jakimi się spotkałem było nieuzasadnione wprowadzanie zmian do obowiązującego regulaminu albo dyskryminacja przewoźników w dostępie do infrastruktury kolejowej. Oczywiście zarządca infrastruktury może wprowadzać zmiany do obowiązującego regulaminu, jednakże powinny one zostać poprzedzone stosownymi konsultacjami. Niestety stanowisko przewoźników nie jest wiążące dla zarządcy. W razie uznania, że regulamin może dyskryminować któregoś z przewoźników, warto o tym fakcie powiadomić Prezesa UTK.

REGULAMIN TO NIE WSZYSTKO

Przewoźnik kolejowy zamierzający uzyskać dostęp do infrastruktury zawiera z zarządcą umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Celem tej umowy jest, między innymi, uszczegółowienie postanowień regulaminu. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że opisywany regulamin jest wzorcem umownym, o którym mowa w art. 384-385 kodeksu cywilnego. Wynika to chociażby z faktu, że został on jednostronnie (pomimo konsultacji nadal jednostronnie) opracowany przez zarządcę infrastruktury. Konsultacja jest wszak jedynie zasięgnięciem opinii, a zarządca nie ma obowiązku jej uwzględnienia.
W ustawie o transporcie kolejowym została przewidziana możliwość, gdy strony (przewoźnik i zarządca) nie dochodzą do porozumienia, nawet po przeprowadzeniu negocjacji przed Prezesem UTK). Taka sytuacja powoduje, że regulator wydaje decyzję zastępującą umowę o dostęp do infrastruktury kolejowej.

PODSUMOWANIE

Jak widać, brak pełnych mechanizmów rynkowych w transporcie kolejowym nie pozbawia przewoźników kolejowych ani ochrony, ani możliwości dostępu do infrastruktury kolejowej. Działania Prezesa UTK jako regulatora zmierzają, zgodnie z ustawą o transporcie kolejowym, do wytworzenia takiej sytuacji, w której przewoźnicy będą mogli wykonywać przewozy na zasadach niedyskryminujących. Warto pamiętać, że zakres działań Prezesa UTK w wyżej opisanej sytuacji nie jest ograniczony i swoją decyzją może w sposób dowolny kreować prawa i obowiązki stron umowy, która została zastąpiona decyzją administracyjną.