2

Prawa pasażerów niepełnosprawnych na kolei – rozprawa przed Trybunałem Konstytucyjnym

Jakiś czas temu na blogu poruszyłem temat praw pasażerów niepełnosprawnych i o ograniczonej zdolności poruszania się. Sprawa dotyczyła wówczas kary 650 zł, jaka została nałożona na podróżnego za brak biletu na przejazd Pendolino. Od samego początku kursowania pociągów Pendolino PKP IC powtarzało, że brak biletu na pokładzie wiąże się z koniecznością poniesienia opłaty dodatkowej w wysokości 650 zł. Z tego co kojarzę, jakiś czas potem, przewoźnik obniżył dość kontrowersyjną opłatę dodatkową do wysokości 130 zł. Zasadność nałożenia takiej opłaty na osobę niepełnosprawną, bez względu na rodzaj niepełnosprawności to zupełnie inny temat. Tym razem zostanie poruszony temat przewoźników miejskich, podmiejskich i regionalnych.

Wniosek o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją

W dniu 7 lipca 2015 r. odbędzie się rozprawa przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności art. 3a ustawy o transporcie kolejowym z art. 69 Konstytucji RP i art. 9 ust. 1 lit. a Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Chodzi o bezterminowe wyłączenie stosowania art. 21 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (Rozporządzenie nr 1371/2007).

Zgodnie z art. 69 Konstytucji osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Z kolei zgodnie z art. 9 ust. 1 Konwencji aby umożliwić osobom niepełnosprawnym niezależne życie i pełny udział we wszystkich sferach życia, Państwa Strony podejmą odpowiednie środki w celu zapewnienia im, na zasadzie równości z innymi osobami, dostępu do środowiska fizycznego, środków transportu, informacji i komunikacji, w tym technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, a także do innych urządzeń i usług, powszechnie dostępnych lub powszechnie zapewnianych, zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich. Środki te, obejmujące rozpoznanie i eliminację przeszkód i barier w zakresie dostępności, stosują się między innymi do:

(a) budynków, dróg, transportu oraz innych urządzeń wewnętrznych i zewnętrznych, w tym szkół, mieszkań, instytucji zapewniających opiekę medyczną i miejsc pacy,

(b) informacji, komunikacji i innych usług, w tym usług elektronicznych i służb ratowniczych.

Zasadą jest, że zgodnie z art. 21 ust. 1 rozporządzenia 1371/2007 przedsiębiorstwo kolejowe i zarządca stacji zapewniają, zgodnie z TSI dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej, dostępność stacji, peronów, taboru kolejowego i innych pomieszczeń dla osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej sprawności ruchowej. W obecnym stanie prawnym dotyczy to jedynie przewoźników dalekobieżnych, a w przypadku zarządców stacji najczęściej będzie chodziło PKP PLK S.A.

Techniczne Specyfikacje Interoperacyjności

TSI to, rozwijając skrót, Techniczne Specyfikacje Interoperacyjności. W tym przypadku chodzi o TSI PRM (Persons with reduced mobility), czyli osoby o ograniczonej zdolności poruszania się. TSI zostały opracowane przez Europejską Agencję Kolejową (ERA) i zawierają wytyczne jakie powinny spełniać podsystemy kolejowe w całej Unii Europejskiej. W tym wypadku wytyczne dotyczą, między innymi, zasad budowania peronów czy też zapewnienia bezpiecznego wsiadania i wysiadania z pociągu.

Wracając do tematu zgodności art. 3a ustawy o transporcie kolejowy z Konstytucją, warto zwrócić uwagę, że zarówno przewoźnicy jaki i zarządcy stacji miejskich, podmiejskich i regionalnych zostali zwolnieni z obowiązku dostosowania ich do osób niepełnosprawnych. Zwolnienie takich przewoźników znajduje podstawę w treści rozporządzenia 1371/2007. Z kolei odnosząc się do preambuły rozporządzenia, można wyczytać, że z kolejowych usług pasażerskich powinni móc korzystać wszyscy obywatele, dlatego osoby o ograniczonej zdolności ruchowej powinny mieć możliwość podróżowania koleją porównywalnie do innych podróżnych, przewoźnicy i zarządcy stacji powinni uwzględniać potrzeby osób niepełnosprawnych. Kluczowe znaczenie ma moty 26 preambuły, z którego wynika, że miejskie, podmiejskie i regionalne kolejowe usługi pasażerskie mają inny charakter niż usługi dalekobieżne. Dlatego państwa członkowskie powinny mieć możliwość udzielania czasowych zwolnień ze stosowania przepisów niniejszego rozporządzenia dla miejskich, podmiejskich i regionalnych kolejowych usług pasażerskich, z wyjątkiem niektórych przepisów, które powinny mieć zastosowanie do wszelkich kolejowych usług pasażerskich w całej Wspólnocie.

Co zrobi Trybunał Konstytucyjny?

Jestem ciekaw jak do sprawy podejdzie Trybunał Konstytucyjny. Na to zagadnienie warto spojrzeć także z punktu widzenia przewoźników i zarządców stacji miejskich, podmiejskich i regionalnych. Przede wszystkim są oni już zobowiązani do spełniania określonych wymagań w celu ułatwienia podróży osobom niepełnosprawnym. Są zobowiązani do stosowania art. 20 ust. 1, art. 21 ust. 2, art. 22, art. 23 i art. 24 Rozporządzenia 1371/2007. Kluczowe znaczenie ma moim zdaniem art. 21 ust. 2, zgodnie z którym, w przypadku braku personelu towarzyszącego w pociągu lub personelu na stacji przedsiębiorstwo kolejowe lub zarządca stacji podejmuje wszelkie racjonalne starania w celu zapewnienia osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej dostępu do podróży pociągiem. Wynika z niego, że osoby niepełnosprawne nie są pozostawione bez żadnej pomocy i przewoźnicy (zarządcy) regionalni powinni umożliwić takim osobom podróż pociągiem.

Kolejna kwestia to koszty, jakie miałyby ponieść przewoźnicy i zarządcy. Mogłoby się okazać, że zapewnienie dostępności – zgodnie z TSI osobom niepełnosprawnym byłoby znacznym obciążeniem dla przewoźników i zarządców, o czym można przeczytać w uzasadnieniu do ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym.

Jutro rozprawa. Zobaczymy jaki zapadnie wyrok.

Jakub Tomczak

Jestem prawnikiem, miłośnikiem kolei, fotografii analogowej oraz hobbystycznym blogerem. Na tym blogu piszę o sprawach ważnych dla kolei w Polsce i Unii Europejskiej.

2 Comments

Jestem ciekaw co sądzisz o tym temacie. Podziel się komentarzem.