W ostatnim wpisie na blogu wspomniałem o rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 402/2013 w sprawie wspólnej metody oceny bezpieczeństwa w zakresie wyceny i oceny ryzyka. Jest to jedynie zasygnalizowanie zagadnienia, a nie jego pełne omówienie. Nie taka jest w końcu rola bloga internetowego. Mam jednak nadzieję, że przybliżę najważniejsze kwestie wyceny i oceny ryzyka, w tym te dotyczące jednostek oceniających ryzyko.
W ostatnim wpisie dowiedziałeś się kiedy stosuje się rozporządzenie 402/2013, a kiedy ma jeszcze zastosowanie poprzednie rozporządzenie 359/2009. Przypomnę tylko, że polska wersja językowa rozporządzenia 402/2013 nie została prawidłowo przetłumaczona. Moim zdaniem wynika z niej istotny błąd dotyczący rozpoczęcia jego stosowania. Swoją drogą powinniśmy spodziewać się wszczęcia procedury zmierzającej do wprowadzenia corrigendum w polskiej wersji językowej. Wreszcie napisałem o zmianach i ustaleniu czy zmiana jest znacząca. Dziękuję bardzo Panu Piotrowi Farynie za wskazanie wielu istotnych rzeczy z punktu widzenia oceny i wyceny ryzyka.
Przypomnę, że rozporządzenie 402/2013 ma zastosowanie w sytuacji, gdy do systemu kolei wprowadzana jest zmiana o charakterze technicznym, organizacyjnym lub operacyjnym. Wnioskodawca wprowadzający zmianę musi w pierwszej kolejności rozstrzygnąć czy proponowana zmiana ma wpływ na bezpieczeństwo. Jeżeli nie ma wpływu, to nie ma również potrzeby stosowania rozporządzenia 402/2013. Wnioskodawca musi jednak zachować dokumentację, na podstawie której doszedł do tego wniosku.
Jeżeli okaże się, że proponowana zmiana ma wpływ na bezpieczeństwo systemu kolei, wnioskodawca decyduje czy jest ona znacząca. Z kolei ustalenie, że zmiana jest znacząca spowoduje konieczność zaangażowania jednostki oceniającej, której zadaniem będzie ocena ryzyka. Warto mieć na uwadze, że jednostka oceniająca ocenia proces zarządzania ryzykiem, jednakże nie może kwestionować uznania, czy zmian jest znacząca, czy nie proponowanej przez wnioskodawcę.
Rola jednostki oceniającej
Jednostka oceniająca jest podmiotem niezależnym od wnioskodawcy. Jej zadanie polega na dokonaniu oceny adekwatności stosowania procesu zarządzania ryzykiem. W celu przeprowadzenia niezależnej oceny, jednostka oceniająca powinna:
- zapoznać się z dokumentacją wnioskodawcy w taki sposób, aby nie miała wątpliwości co do jej treści, zakresu wprowadzanych przez wnioskodawcę zmian, faktycznie tego, co wnioskodawca zamierza osiągnąć;
- przeprowadzić ocenę procesów zarządzania bezpieczeństwem i jakością podczas projektowania i realizacji znaczącej zmiany;
- przeprowadzić ocenę stosowania procesów zarządzania bezpieczeństwem i jakością podczas projektowania i realizacji znaczącej zmiany.
Po zakończeniu oceny jednostka oceniająca powinna przedstawić raport w sprawie oceny bezpieczeństwa. Oczywiście, wnioskodawca jako podmiot najważniejszy w całym procesie, jest odpowiedzialny za prawidłowe zastosowanie się do wniosków wynikających z raportu. Wnioskodawca ma prawo nie zgodzić się z wnioskami wynikającymi z raportu. Wówczas powinien uzasadnić swoje zastrzeżenia, które jest zobowiązany zachować.
Taki raport powinien zawierać w szczególności wymienienie wszystkich stwierdzonych w toku oceny przypadków niezgodności z rozporządzeniem 402/2013 i co za tym idzie, zalecenia, które powinny doprowadzić do usunięcia tych niezgodności.
Kto może być jednostką oceniającą
Zgodnie z rozporządzeniem 402/2013 jednostka oceniająca to podmiot, który dokonuje badania w celu uzyskania oceny wpływu zmiany na poziom bezpieczeństwa. Może być to zarówno podmiot „zewnętrzny” w stosunku do wnioskodawcy, jak i podmiot będący częścią (jednostką organizacyjną wnioskodawcy). Warunkiem jest niezależność oraz posiadanie przez taką jednostkę akredytacji, tj. poświadczenia przez krajową jednostkę akredytującą, że jednostka oceniająca zgodność spełnia wymagania określone w normach zharmonizowanych oraz – w stosownych przypadkach – wszelkie dodatkowe wymagania, w tym wymagania określone w odpowiednich systemach sektorowych konieczne do realizacji określonych czynności związanych z oceną zgodności. W naszym kraju akredytacji udziela Polsce Centrum Akredytacji. (PCA).
Akredytacja czyli zezwolenie na dokonywanie oceny dotyczy określonych obszarów, takich jak:
- organizacji czyli zapewnienia działań, które są niezbędne w celu skoordynowania podejścia do zapewnienia bezpieczeństwa systemu;
- metodyki czyli oceny metod i zasobów wykorzystywanych do wspierania bezpieczeństwa, zarówno na poziomie danego podsystemu jak i systemu kolei;
- aspektów technicznych, które są niezbędne do oceny istotności i kompletności oceny ryzyka oraz poziomu bezpieczeństwa całego systemu kolei.
Istotne jest także to, że dana jednostka oceniająca może być uprawniona (akredytowana) do dokonywania oceny wszystkich ww. elementów albo tylko do niektórych z nich.
Podmiot zamierzający być jednostką oceniająca powinien spełnić określone wymagania. Z jednej strony są to wymagania „twarde” tzn. określone w rozporządzeniu wprost. W załączniku do rozporządzenia 402/2013 często pojawiające się słowo to „kompetencje”. Wobec tego jednostka oceniająca, a właściwie osoby wykonujący na jej rzecz określone czynności, powinny posiadać odpowiednią wiedzę i doświadczenie. Wśród nich można wymienić:
- wiedzę z zakresu zarządzania ryzykiem;
- wiedzę i doświadczenie dotyczące analizy bezpieczeństwa;
- doświadczenie dotyczące prawidłowego stosowania SMS
Inne wymagania, nazwijmy je „miękkimi” wynikają z charakteru pracy wykonywanej przez taką jednostkę. Chodzi tu między innymi o profesjonalne podejście do wykonywanych czynności i możliwość dokonania prawidłowego osądu danej sytuacji przez osoby faktycznie dokonujące analizy ryzyka. Trudno sobie wyobrazić sytuację, że takie zadania wykonywane w sposób nieprofesjonalny, wręcz „amatorski”.
Co istotne, jednostka oceniają ryzyka jedynie współpracuje z wnioskodawcą, który jest inicjatorem całego procesu. Jednostka działa na podstawie dokumentów i analiz dostarczonych przez wnioskodawcę. Jej rola, co wymaga podkreślenia, sprowadza się do dogłębnego przeprowadzenia oceny. Ten proces powinien doprowadzić do ustalenia czy ryzyko zostało w całości zidentyfikowane i podlega kontroli.
