0

Jak samorządy mogą inwestować w kolej?

Inwestycje w infrastrukturę kolejową

Od pewnego czasu obserwujemy ożywienie na kolei. Dotyczy to inwestycji w infrastrukturę kolejową oraz przewozy pasażerskie. Bardzo dużą rolę ogrywają w tym samorządy. Niewątpliwie przyczyniły się do tego programy unijne, takie jak Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007-2013. Podobnie powinno być z nowym programem POiIŚ na lata 2014-2020. Nie wdając się w szczegółowe wyliczenia kwot, do wydania są znaczne pieniądze. Wobec tego warto wiedzieć w jaki sposób samorządy mogą zainwestować na swoim obszarze w transport kolejowy.
Jakiś czas temu brałem udział w opracowaniu studium wykonalności dla rozbudowy jednej z linii kolejowych. Przekonałem się, że samorządom powinno zależeć inwestowaniu w infrastrukturę kolejową. Dobry stan infrastruktury kolejowej wpłynie pozytywnie na rozwój całego regionu, poprawi sytuację na rynku pracy czy jakość środowiska naturalnego.
Przede wszystkim warto pamiętać, że samorządy terytorialne mogą inwestować w kolej rozumianą jak linie kolejowe, czyli w rozbudowę (modernizację) infrastruktury oraz w przewozy pasażerskie, powołując swojego przewoźnika bądź kupując tabor do wykonywania przewozów.

Inwestycje w infrastrukturę kolejową

W tym wpisie skupię się na inwestycjach infrastrukturalnych. Poruszę kwestię budowy nowych linii kolejowych oraz możliwość ich nabycia przez samorządy.

Budowa linii kolejowej

Zasady prowadzenia inwestycji polegającej na budowie linii kolejowej określa ustawa o transporcie kolejowym. Z punktu widzenia samorządu zamierzającego inwestować w infrastrukturę kolejową jest to podstawowy akt prawny.
Jednostka samorządu terytorialnego, która zamierza zainwestować w budowę linii kolejowej na swoim obszarze powinna wystąpić do wojewody o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej. Do wniosku należy dołączyć szereg dokumentów, w tym m.in.

  • mapę przedstawiającą proponowany przebieg linii kolejowej,
  • określenie zmian w dotychczasowym przeznaczeniu terenu,
  • mapy z projektami podziału nieruchomości.

W przypadku wydania przez wojewodę decyzji negatywnej, tzn. odmawiającej ustalenia lokalizacji linii kolejowej, jednostce samorządu terytorialnego przysługuje odwołanie do ministra właściwego ds. budownictwa (obecnie Minister Infrastruktury i Rozwoju). Odwołanie powinno zostać rozpoznane w terminie 21 dni od jego wpływu. W razie dalszej konieczności zaskarżenia – wojewódzki sąd administracyjny powinien rozpoznać sprawę w terminie 60 dni.

Decyzją o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej zatwierdza się podział nieruchomości. Nieruchomości, na których ma być wybudowana linia kolejowa stają się z mocy prawa własnością jednostki samorządu terytorialnego. Dotychczasowym właścicielom (użytkownikom wieczystym nieruchomości), przysługuje od samorządu odszkodowanie. Wysokość odszkodowania jest ustalana przez rzeczoznawcę majątkowego.  Warto pamiętać, że odszkodowanie podlega waloryzacji na dzień jego wypłaty. Pozwolenie na budowę linii kolejowej wydaje wojewoda.

Budowę linii kolejowej samorząd może prowadzić samodzielnie lub w porozumieniu z innymi podmiotami. Samodzielne prowadzenie inwestycji będzie wiązało się z koniecznością pozyskania środków finansowych oraz następnie zawarcia umowy o zarządzanie linią kolejową.

Inwestycje w istniejącą linię kolejową

Wielokrotnie już pisałem, że linie kolejowe położone są na gruntach będących własnością Skarbu Państwa i zarządzane przez zarządcę infrastruktury kolejowej. W polskich realiach najbardziej prawdopodobny scenariusz będzie taki:

  • Skarb Państwa jest właścicielem nieruchomości (gruntu)
  • PKP S.A. jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości (gruntu)
  • PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. jest zarządcą infrastruktury, który otrzymał od PKP S.A. na mocy umowy grunty wraz z urządzeniami potrzebnymi do prowadzenia ruchu kolejowego do zarządzania.

Zdarza się, że jednostka samorządu terytorialnego jest zainteresowana inwestycją w już istniejącą linię kolejową. Taka inwestycja może być związana z przejęciem linii kolejowej przez samorząd. Przekazywanie linii kolejowych jednostkom samorządu terytorialnego reguluje ustawa o komercjalizacji prywatyzacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”. Zgodnie z tą ustawą linie kolejowe niebędące liniami o znaczeniu państwowym mogą być przez PLK SA albo PKP SA w porozumieniu z PLK SA, za zgodą ministra właściwego do spraw transportu, przekazywane nieodpłatnie na własność jednostce samorządu terytorialnego, w celu wykonywania przewozów kolejowych, przy zachowaniu istniejącego połączenia z siecią kolejową.
Aby ustalić czy mamy do czynienia z linią kolejową o znaczeniu państwowym powinniśmy odwołać się do ustawy o transporcie kolejowym oraz rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym.

Porozumienie między samorządami a spółkami PKP

Procedura przekazania linii kolejowej na rzecz jednostki samorządu terytorialnego nie wydaje się być skomplikowana.
Polega ona na wystąpieniu przez jednostkę samorządu terytorialnego o przekazanie odcinka linii kolejowej, odpowiednio do PLK SA albo PKP SA. Po zawarciu stosownego porozumienia między tymi podmiotami, spółki PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. lub PKP S.A. występują z wnioskiem o wyrażenie zgody przez ministra właściwego do spraw transportu na przekazanie nieodpłatne na własność jednostce samorządu terytorialnego linii kolejowych.
Porozumienie pomiędzy PKP S.A., PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. oraz jednostkami samorządu terytorialnego powinno określać, m.in.,

  • jaki odcinek linii kolejowej jest przekazywany;
  • wykaz mienia wchodzącego w skład przekazywanego odcinka linii kolejowej;
  • zobowiązanie samorządu do wykonywania przewozów pasażerskich i zachowania istniejącego połączenia z siecią kolejową;

Likwidacja linii kolejowej

Drugą sytuacją, w wyniku której jednostka samorządu terytorialnego może przejąć na własność linię kolejową, jest wdrożenie procedury zmierzającej do jej likwidacji. Tę procedurę reguluje ustawa o transporcie kolejowym. W pierwszej kolejności zarządca infrastruktury kolejowej zawiadamia właściwe jednostki samorządu terytorialnego, przez obszar których przebiega linia kolejowa, o zamiarze jej likwidacji.
Na tym etapie postępowanie likwidacyjne może być wstrzymane, jeżeli jednostka samorządu terytorialnego lub wskazany przez nią przedsiębiorca:

  • zapewni środki finansowe na pokrycie kosztów niepokrytych przychodami z udostępniania przewoźnikom kolejowym linii kolejowej lub odcinka linii kolejowej;
  • zawrze umowę o nieodpłatne przejęcie linii kolejowej lub odcinka linii kolejowej w zarządzanie w celu jej dalszej eksploatacji;
  • przystąpi do spółki wojewódzkich przewozów pasażerskich, która przejmie, w celu dalszej eksploatacji, przewidzianą do likwidacji linię kolejową lub odcinek linii kolejowej, jako wkład niepieniężny.

Zakończenie

Jak wspomniałem na początku inwestycje w infrastrukturę kolejową mogą okazać się dla samorządu korzystne. W dodatku, możliwości inwestowania w infrastrukturę kolejową przez samorządy terytorialne jest wiele. Niektóre z nich pozwalają na nieodpłatne nabycie na własność linii kolejowych. Oczywiście osobną kwestią w tej sytuacji będzie wykonywanie obowiązków zarządcy infrastruktury, w tym konieczność uzyskania autoryzacji bezpieczeństwa lub zawarcia umowy o zarządzanie z podmiotem, który już taką autoryzację posiada.
Jest to oczywiście zaznaczenie najważniejszych zagadnień związanych z inwestycjami w infrastrukturę kolejową i właściwie nakreślenie najbardziej popularnych procedur. Dla samej inwestycji w trybie rozdziału 2B ustawy o transporcie kolejowym można będzie poświęcić kilka osobnych wpisów.

Jakub Tomczak

Jestem prawnikiem, miłośnikiem kolei, fotografii analogowej oraz hobbystycznym blogerem. Na tym blogu piszę o sprawach ważnych dla kolei w Polsce i Unii Europejskiej.

Jestem ciekaw co sądzisz o tym temacie. Podziel się komentarzem.