Bocznice kolejowe są bardzo istotną częścią systemu kolejowego, która niewątpliwie wpływa na jego prawidłowe funkcjonowanie. Bocznice kolejowe służą do wykonywania załadunku i wyładunku wagonów lub wykonywania czynności związanych z utrzymaniem pojazdów kolejowych bądź postoju takich pojazdów. Bocznica kolejowa może służyć także do przemieszczania pojazdów kolejowych oraz włączania ich ruchu po sieci kolejowej. Bocznica kolejowa powinna posiadać własne urządzenia sterowania ruchem kolejowym oraz inne urządzenia związane z bezpieczeństwem ruchu kolejowego.
Zobacz infografikę
Bocznice kolejową mogą w szczególności pełnić rolę infrastruktury ładunkowej. Można pokusić się o stwierdzenie, że funkcjonowanie przedsiębiorstw takich jak kopalnie, porty morskie lub przedsiębiorstwa produkcyjne, bez bocznicy kolejowej byłoby trudne. Warto pamiętać, że takie przedsiębiorstwo, w ramach bocznicy kolejowej, nie musi współpracować z tylko jednym przewoźnikiem kolejowym, gdyż bocznica kolejowa może być eksploatowana przez wiele podmiotów.
Kto odpowiada za bocznicę kolejową?
Podmiotem odpowiedzialnym za bocznicę kolejową jest użytkownik bocznicy. Użytkownikiem może być jej właściciel, ale także dzierżawca lub władający na podstawie innego tytułu prawnego.
Eksploatacja bocznicy – wymagania
Dokumentem uprawniającym użytkownika bocznicy kolejowej do jej eksploatacji jest świadectwo bezpieczeństwa. Dokument ten wydaje Prezes Urzędu Transportu Kolejowego w formie decyzji administracyjnej na wniosek zainteresowanego podmiotu. Użytkownik bocznicy kolejowej powinien spełnić szereg wymagań, w tym zapewnić warunki techniczne i organizacyjne, które umożliwią bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego, bezpieczną eksploatację pojazdów kolejowych, ochronę przeciwpożarową i ochronę środowiska.
Świadectwo bezpieczeństwa wydaje się użytkownikowi bocznicy kolejowej na okres 5 lat. Może ono zostać przedłużone na wniosek użytkownika na kolejne okresy 5 letnie. Za wydanie świadectwa bezpieczeństwa pobierana jest opłata, której górna kwota stanowi równowartość 5500 EUR. Wysokość opłaty jest uzależniona od pracochłonności danego wniosku.
Regulamin pracy bocznicy kolejowej
Opracowanie regulaminu pracy bocznicy kolejowej jest podstawowym obowiązkiem przy ubieganiu się o wydanie świadectwa bezpieczeństwa. Taki regulamin pracy powinien określać, między innymi, wykaz torów znajdujących się na bocznicy, urządzenia ładunkowe, rampy i place ładunkowe, wagi wagonowe, zasady utrzymania torów i urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Ponadto powinien zawierać opis kwalifikacji, szkoleń i badań lekarskich pracowników. Treść regulaminu podlega uzgodnieniu z zarządcą infrastruktury, z którą bocznica kolejowa jest połączona. W Polsce, w zdecydowanej większości przypadków, będzie to zarządca narodowej infrastruktury kolejowej – PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.
Zamiast opracowania własnego regulaminu, użytkownik bocznicy ubiegający się o wydanie świadectwa bezpieczeństwa może złożyć oświadczenie o stosowaniu zatwierdzonych przepisów wewnętrznych zarządcy, z którym bocznica kolejowa jest połączona lub przewoźnika kolejowego obsługującego bocznicę. Przepisami wewnętrznymi zarządcy lub przewoźnika będzie System Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS Safety Management System).
Nadzór Prezesa UTK nad eksploatacją bocznic kolejowych
Eksploatacja bocznic kolejowych podlega nadzorowi Prezesa UTK. Organ ten może przeprowadzić kontrolę i sprawdzić czy użytkownik bocznicy posiada świadectwo bezpieczeństwa, regulamin pracy bocznicy kolejowej, czy typy pojazdów kolejowych używane w ramach bocznicy zostały dopuszczone do eksploatacji. Ponadto kontroli może zostać poddany stan techniczny infrastruktury oraz czy osoby zatrudnione są uprawnione do wykonywania danej pracy, np. czy maszyniści posiadają prawo prowadzenia pojazdów kolejowych.
Zmiany w prawie
Wielkimi krokami zbliża się termin wdrożenia dyrektywy 2012/34/UE z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie utworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego. Wdrożenie tych przepisów spowoduje powstanie nowych obowiązków po stronie użytkowników bocznic, zwłaszcza w sferze bezpieczeństwa ruchu kolejowego odbywającego się na bocznicy. Dyrektywa 2012/34/UE powinna zostać wdrożona do krajowego porządku prawnego do dnia 16 czerwca 2015 r.
Podsumowanie
Bocznice kolejowe są bardzo ważnym elementem infrastruktury kolejowej, a przy okazji stanowią skomplikowaną tematykę prawną. Niniejszy wpis nie wyczerpuje oczywiście tematu funkcjonowania bocznic kolejowych. Do omówienia pozostają takie zagadnienia jak np. umowa bocznicowa czy też szczególne regulacje podatkowe odnoszące się do nieruchomości wykorzystywanych na cele kolejowe oraz wiele innych zagadnień. Warto pamiętać, że ustawa o transporcie kolejowym nie ma zastosowania do bocznic kolejowych w określonym w niej zakresie.
