Nie jest łatwym zadaniem w jednym wpisie, w sposób zwięzły, opisać funkcjonowanie systemu transportu kolejowego. Zagadnienie to jak i sam system są bardzo złożone. Pierwszy wpis na blogu PrawoKolei.pl jest poświęcony krótkiemu przedstawieniu najważniejszych podmiotów działających w tym sektorze i ich zadań.
Pobierz infografikę
Rynek kolejowy a mówiąc dokładniej rynek transportu kolejowego to dziedzina regulowana, między innymi, ustawą z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym. Jest to ustawa systemowa odnosząca się głównie do funkcjonowania regulatora, zarządców infrastruktury, przewoźników, bezpieczeństwa kolejowego, interoperacyjności systemu kolei.
Kto jest regulatorem rynku kolejowego?
Z jednej strony najważniejszymi graczami na danym rynku są jego uczestnicy. W przypadku transportu kolejowego będą to zarządcy infrastruktury kolejowej, przewoźnicy oraz użytkownicy bocznic. Nie jest to oczywiście obraz pełny, ale na potrzeby pierwszego wpisu na blogu, uważam że wystarczający. Pytanie jest następujące. Czy na takim rynku jakim jest transport kolejowy sami zarządcy infrastruktury i przewoźnicy lub użytkownicy bocznic mogliby prawidłowo funkcjonować? Ustawodawca krajowy jak i europejski twierdzą, że nie i dlatego powołany został centralny organ administracji rządowej, będący krajową władzą bezpieczeństwa kolejowego, jakim jest Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (UTK). Najważniejszymi zadaniami Prezesa UTK są:
- regulacja transportu kolejowego,
- licencjonowanie transportu kolejowego,
- nadzór techniczny nad eksploatacją i utrzymaniem linii kolejowych oraz pojazdów kolejowych,
- bezpieczeństwo ruchu kolejowego,
- nadzór nad przestrzeganiem praw pasażerów w transporcie kolejowym,
- licencje i świadectwa maszynistów
Prezes UTK jest powoływany przez Prezesa Rady Ministrów. Obecnie prowadzone są analizy innych rozwiązań. Jedno z nich polega na tym, aby był powoływany przez Sejm. Miałoby to doprowadzić do jego pełnego uniezależnienia od innych organów, zwłaszcza ministra właściwego ds. transportu.
Inne podmioty mające wpływ na rynek kolejowy.
Minister właściwy do spraw transportu.
Minister właściwy do spraw transportu, obecnie Minister Infrastruktury i Rozwoju, jako organ administracji rządowej pełni rolę wytaczającą kierunek rozwoju transportu kolejowego w Polsce. Do jego podstawowych zadań w tym zakresie należy prowadzenie prac legislacyjnych mających na celu dostosowanie sektora kolejowego do prawodawstwa Unii Europejskiej. Minister pełni także inne funkcje, takie jak nadzór właścicielski nad spółkami PKP S.A. i PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. czy też nadzór nad gospodarowaniem mieniem spółek Grupy PKP, jednakże ten blog nie będzie dotyczył tych spraw.
Unia Europejska: Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska oraz Europejska Agencja Kolejowa
Zadania Komisji Europejskiej (KE), Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej dotyczą głównie zagadnień regulacyjnych oraz legislacyjnych. Ich działalność zmierza do stworzenia bezpiecznego i jednolitego obszaru kolejowego w Unii Europejskiej, dostępnego dla przewoźników mających prawo funkcjonowania w UE.
W ramach KE działają grupy robocze:
- Organów Regulacyjnych
- Monitorowania Rynku Transportu Kolejowego
- Organów Nadzorujących Przestrzeganie Praw Pasażerów
Do zadań grup roboczych należy miedzy innymi wymiana informacji pomiędzy organami regulacyjnymi państw członkowskich dotycząca stopnia liberalizacji rynku, przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, czy też nadzór nad przestrzeganiem praw pasażerów.
Europejska Agencja Kolejowa (ERA) jest organem unijnym, który można scharakteryzować jako „super-UTK”. Między innymi poddaje analizie krajowe przepisy bezpieczeństwa i sprawdza czy są zgodne z prawem unijnym.
Państwowa Komisja Badania Wypadków Kolejowych
Państwowa Komisja Badania Wypadków Kolejowych działa przy Ministrze i jest od niego niezależna. Do jej zadań należy prowadzenie postepowań po każdym poważnym wypadku, który zdarzył się na sieci kolejowej. W każdym razie postępowanie prowadzone przez PKBWK nie zmierza do ustalenia winy lub odpowiedzialności za wypadek. Postępowanie jest prowadzone w celu ustalenia przyczyny wypadku i opracowania zaleceń dotyczących bezpieczeństwa.
Czy kolej to tylko przewozy pasażerskie lub towarowe?
Według informacji znajdujących się na stronie internetowej www.utk.gov.pl, w chwili obecnej w Polsce jest 107 licencjonowanych przewoźników kolejowych. Jednak przewozy kolejowe to tylko jeden z elementów układanki. Niektóre z pozostałych to bocznice kolejowe i zasady ich funkcjonowania, dopuszczanie pojazdów kolejowych, dopuszczanie elementów infrastruktury kolejowej, szczególne warunki dotyczące budowli kolejowych czy wreszcie ochrona środowiska.
Jak wspomniałem na początku nie jest łatwo opisać w krótki i zwięzły sposób aspekty prawne funkcjonowania transportu kolejowego w Polsce. Osobiście uważam, że jest to branża rozwojowa, która w perspektywie kilku lat powinna zdecydowanie zyskiwać na znaczeniu. Poza tym z mojego doświadczenia z pracy w otoczeniu kolejowym widzę, że jest zapotrzebowanie na wsparcie prawne podmiotów działających na tym rynku. Dlatego też powstał ten blog. Zapraszam.
Mam nadzieję, że blog będzie się szybko rozwijał. Dla Zlotostych z PKP IC i Grupy PKP powinien być lekturą obowiązkową, może wtedy zrozumiały by istotę i sens kolei.
Dziękuję za komentarz. Mam nadzieję, że wkrótce każdy znajdzie tutaj ciekawe informacje dotyczące funkcjonowania kolei. 🙂