28

Zmiana pozycji Prezesa UTK

Zmiana_ustawy_transport_kolejowy
W inauguracyjnym wpisie na blogu opisywałem funkcjonowanie uczestników rynku kolejowego. Wspomniałem między innymi o regulatorze rynku, czyli Prezesie Urzędu Transportu Kolejowego. Obecnie jego pozycja nie należy do najsilniejszych, czy też najbardziej niezależnych. Niedługo powinno się to zmienić. Zmiany wynikają z wdrożenia dyrektywy 2012/34/UE w sprawie utworzenia jednolitego obszaru kolejowego, o której wielokrotnie tutaj wspominałem. Ostatnio napisałem też, że wdrożenie tej dyrektywy jest opóźnione. Oczywiście w określonych przypadkach dyrektywę można stosować bezpośrednio. Jednakże w tym przypadku – w kwestii ustrojowej – nie jest to raczej możliwe. Czy zmiana pozycji Prezesa UTK wpłynie korzystnie na rynek okaże się dopiero z upływem czasu. Niemniej jest to zagadnienie warte opisana na blogu.

Właśnie pod tym wpisem pojawił się bardzo ciekawy komentarz jednego z czytelników:
To fakt, że transpozycja dyrektywy doznaje opóźnienia. Jednak już od jakiegoś czasu, w praktyce ma miejsce prounijna wykładnia prawa krajowego – czyli interpretacja ustawy o transporcie kolejowym w świetle dyrektywy 2012/34/UE, bądź zgodnie z orzecznictwem TSUE, możliwość stosowania zasady bezpośredniego skutku dyrektywy. Ponadto, w przypadku opłat za dostęp do infrastruktury, w zakresie minimalnego pakietu dostępu, można posiłkować się przepisami rozporządzenia wykonawczego KE 2015/909 z dnia 12 czerwca 2015 r. w sprawie zasad obliczania kosztów, które są ponoszone bezpośrednio jako rezultat przejazdu pociągu, które znajduje zastosowanie bezpośrednio w porządku krajowym. Można więc stwierdzić, że prawo UE jest stosowane w praktyce, podmioty rynku mają narzędzia do egzekwowania swoich uprawnień, a nowelizacja uotk, miejmy nadzieję, wkrótce nastąpi i zdołamy oddalić zarzuty KE, czy ewentualnie TSUE. Ponadto, opóźnienie w implementacji dyrektywy 2012/34/UE ma miejsce w większości, jak nie we wszystkich państwach UE. Z wielu źródeł informacji wynika, że żadne państwo nie transponowało wszystkich przepisów prawa UE w ww. zakresie do prawa krajowego. W tym przypadku, wydaje się, że można być optymistą.
Zgadzam się, że część przepisów jest już albo wkrótce będzie bezpośrednio stosowana. Do tego dokonując prounijnej wykładni dochodzimy do takiego samego rezultatu, jaki byłby osiągnięty w przypadku wdrożenia dyrektywy. Niemniej jednak wprowadzenie niezależności regulatora rynku w pełniejszy sposób wydaje się pożądane.
Przypomnę tylko przypadek Krzysztofa Jaroszyńskiego, byłego Prezesa UTK, który został odwołany przez ówczesnego Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z tego powodu, że zwrócił się do bezpośrednio do Prezesa Rady Ministrów o zwiększenie środków finansowych na funkcjonowanie Urzędu. Prezes zrobił to z pominięciem ministra, czyli organu który nadzoruje jego działalność. Jak widać, skoro usunięcie regulatora bardzo ważnego rynku, może odbyć się z takiego powodu, to co w sytuacji, gdy między resortem transportu, a urzędem zacznie poważnie „trzeć”?

Wzmocnienie kompetencji regulatora

Przepisy dyrektywy 2012/34/WE wymagają, aby regulator rynku kolejowego był niezależny od innych organów. Obecny projekt ustawy wdrażającej dyrektywę przewiduje pewne gwarancje niezależności i ograniczoną możliwość jego odwołania. Dodatkowo Prezes UTK nie będzie mógł wykonywać innej czynności zarobkowej niż stanowisko dydaktyczne w szkole wyższej. Ponadto w ciągu roku po upływie kadencji, osoba będąca Prezesem UTK, nie będzie mogła podjąć pracy ani współpracy (bez względu na rodzaj stosunku prawnego, czyli umowa o pracę, umowa cywilnoprawna), w podmiotach regulowanych przez ustawę o transporcie kolejowym. Funkcję Prezesa UTK będzie można pełnić tylko jedną kadencję.
Obecny projekt przewiduje, że Prezesa UTK będzie powoływał Prezes Rady Ministrów z własnej inicjatywy. Dzisiaj Prezesa UTK powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra transportu. Moim zdaniem nie jest to najlepsze rozwiązanie. Rynek kolejowy jest bardzo specyficznym środowiskiem i niezależność regulatora jest wysoce pożądana. Wątpię czy można ją zapewnić w proponowany sposób. Osobiście rekomendowałbym powtórzenie rozwiązania z ustawy prawo telekomunikacyjne. Zgodnie z tą ustawą Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Prezesa Rady Ministrów. Jestem zdania, że taki tryb zapewniłby większą niezależność.
W każdym razie, odwołanie Prezesa UTK będzie mogło nastąpić między innymi w następujących przypadkach:
  • rażącego naruszenia prawa;
  • orzeczenia zakazu zajmowania kierowniczych stanowisk;
  • zaistnienia okoliczności, które wpływają na niezależne sprawowanie funkcji;
  • złożenia rezygnacji.
Takie rozwiązanie jest moim zdaniem dobre i powoduje, że odwołanie z funkcji Prezesa UTK będzie mogło nastąpić wyłącznie z przyczyn dyscyplinarnych i nie będzie związane z podejmowanymi decyzjami. Przypomnę, że obecnie ustawa o transporcie kolejowym nie przewiduje sytuacji, w których Prezes UTK może zostać odwołany.

Uprawnienia i obowiązki Prezesa UTK

Tak jak już wspomniałem, zmienione i wzmocnione zostaną prawa i obowiązki Prezesa UTK.
Będą to m.in.:
  • możliwość żądania od zarządców, przewoźników, operatorów infrastruktury usługowej udzielenia wszelkich informacji;
  • nadzór nad zapewnieniem niedyskryminacyjnego dostępu do infrastruktury kolejowej;
  • nadzór nad poprawnością ustalania opłat przez operatorów infrastruktury usługowej;
  • monitorowanie stanu konkurencji na rynku przewozów kolejowych.
Prezes UTK zostanie ponadto upoważniony do kontroli przestrzegania przepisów dotyczących rachunkowości w odniesieniu do zarządców infrastruktury, operatorów infrastruktury usługowej oraz przewoźników kolejowych. W zakresie regulacji transportu kolejowego decyzje Prezesa UTK będą podlegały rygorowi natychmiastowej wykonalności.
Z istotnych obowiązków, które zostaną nałożone na Prezesa UTK, to obowiązek przekazywania do Komisji Europejskiej informacji dotyczących aspektów technicznych i ekonomicznych oraz stanu rozwoju krajowego transportu kolejowego. Ponadto Prezes UTK zostanie zobowiązany do współpracy z innymi organami regulacyjnymi z państw UE, tak aby pozyskiwać informacje, dzięki którym jego oddziaływanie na rynek powinno być korzystne.

Podsumowanie

Jak widać, zadania Prezesa UTK nie ulegną rewolucyjnej zmianie i zostaną jedynie rozszerzone. To co jest kluczowe w tej części projektu ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym to zapewnienie pewnej niezależności tego organu. Usunięty zostanie w każdym razie „nieszczęśliwy” przepis art. 11 ust. 2 ustawy o transporcie kolejowym, zgodnie z którym nadzór nad Prezesem UTK sprawuje minister transportu. Nietrafność tego przepisu polega m.in. na tym, że zdarzało się, że ktoś wnosił odwołanie od decyzji Prezesa UTK do ministra lub wręcz skarżył się do ministra transportu na działanie Prezesa UTK. Wyjaśnienie dlaczego było to nieskuteczne to całkiem dobry materiał na następny wpis na blogu. 🙂

Jakub Tomczak

Jestem prawnikiem, miłośnikiem kolei, fotografii analogowej oraz hobbystycznym blogerem. Na tym blogu piszę o sprawach ważnych dla kolei w Polsce i Unii Europejskiej.

28 Comments

    • Nie. Ta kwestia jest regulowana ustawą o transporcie kolejowym.

      Art. 11.
      1. Prezes Urzędu Transportu Kolejowego jest powoływany przez Prezesa Rady Ministrów, spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru, na wniosek ministra właściwego do spraw transportu. Prezes Rady Ministrów odwołuje Prezesa UTK.

    • Dziękuję za komentarz i link. W piątek (22.01) byłem na spotkaniu w sprawie wdrożenia dyrektywy 2012/34/UE. O szczegółach opowiem na blogu więcej, gdy tylko projekt ujrzy oficjalnie światło dziennie. Szykuje się rewolucja w całym systemie kolei, także w pozycji Prezesa UTK. Obawiam się, że ten wpis nie będzie już aktualny.

  1. „Funkcję Prezesa UTK będzie można pełnić tylko jedną kadencję” – dlaczego tylko raz?DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2012/34/UE
    z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie utworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego stanowi dokładne coś innego. Mianowicie w artykule 55 ww.dyrektywy czytamy: „Państwa członkowskie decydują, czy osoby te są mianowane na czas określony z możliwością przedłużenia na kolejną kadencję, czy na stałe, co umożliwia ich zwolnienie jedynie z powodów dyscyplinarnych niezwiązanych z podejmowanymi przez nie decyzjami.” Zatem zapis o pełnieniu kadencji tylko raz jest niegodny ze wspomnianą dyrektywą. Prawo UE stanowi, że Prezes UTK może zostać powołany na czas określony z możliwością przedłużenia albo na stałe. Taki zapis oczywiście sprzyja niezależności Prezesa UTK, co jest celem dyrektywy.

    • Dziękuję za komentarz.
      Taki przepis był w projekcie z 21 września 2015 r.
      Co więcej, teraz pojawiła się propozycja, zgodnie z którą, osoba będąca w przeszło Prezesem UTK, nie będzie mogła już nim być.

      • A gdzie taka propozycja została przelana na papier, albowiem w projecie zmiany ustawy o utk z początku lutego 2016 nie ma żadnego przepisu o tym.
        Można gdzieś dostać projekt z 21 września 2015r?

        • Żadna z tych propozycji oficjalnie nie wyszła poza MIR (MIB). Chociaż ta z 21.09.2015 była przygotowana bardzo dobrze, została wstrzymana przez nadchodzące wybory. Po wyborach została diametralnie zmieniona.
          Ten wpis powstał na podstawie tego projektu. Dzisiaj może nie być w 100% aktualny.

  2. OK, Panie Jakubie, ale powyżej Pan napisał „teraz pojawiła się propozycja, zgodnie z którą, osoba będąca w przeszło Prezesem UTK, nie będzie mogła już nim być”. Skąd Pan to wie, bo w projekcie nowelizacji ustawy z 5 lutego nie ma o tym ani słowa. A to jest dość istotna kwestia.

    • Taki przepis był w projekcie, który trafił do RPL, ale niestety bardzo szybko wyleciał.

      Na etapie rozmów nad projektem, zanim wyszedł on do konsultacji, autor przedstawiał to rozwiazanie, jako jedno z „ciekawszych” w projekcie.

  3. Mam rozumieć, że 3 lutego na RCL najpierw trafił projekt z tym zapisem,następnie projekt z RCL zniknął a po paru godzinach, ale jeszcze 3 lutego na RCL pojawił się zmieniony projekt, już bez tego zapisu? Można wiedzieć kto był tym autorem tego zapisu? Czyżby Pan Kamil W? Czytam właśnie uzasadnienie do projektu ustawy z 3 lutego i nie wierze. Na 54 stronie napisano ” W celu zapewnienia ciągłości pracy a także dyscypliny osoby sprawującej funkcję Prezesa UTK zaproponowano wprowadzenie 5-letniej kadencji, którą można pełnić jeden raz”. Po pierwsze jest to niezgodne z dyrektywą a po wtóre, przecież w projekcie ustawy nie ma ani słową o jednej kadencji.

  4. To proszę o kontynuowanie tej części dyskusji, którą Pan nie chciałby przenosić na priv 🙂

  5. Czyli usunięto przepis a nie wykreślono odniesienia się do niego z uzasadnienia. Kończę przeglądać uzasadnienie i widzę kolejną niezrozumiałą rzecz. Może Pan to wytłumaczy.Otóż w załączniku do uzasadnienia pt Proponowana Klasyfikacja Infrastruktury napisano że na drodze kolejowej udostępnianej w postaci bocznicy kolejowej i innej drogi kolejowej maszyniści nie potrzebują licencji, podczas gdy na na drodzej kolejowej niedostępnianej w postaci linii funckjonalnie oddzielonych – przewóz osób, linie muzealne maszyniści potrzebują licecnji! To nonsens. Powinno być dokładnie na odwrót. Jak Pan to może skomentować?

    • Wie Pan, że nie jestem autorem tych zmian? 🙂 trudno mi uzasadnić czy wyjaśnić zamysł autora.
      Biorę udział w zgłaszaniu uwag do projektu i jest to jeden z punktów w uwagach.

  6. Domyślam się, że Pan nie jest autorem tych zmian:) Dziękuje za dyskusję i mam nadzieje, że niebawem na stronie pojawi się wiecęj, bardziej szczegółowych wpisów o projekcie (poszczególnych zagadnieniach merytorycznych) zmiany ustawy, bo to niewątpliwie w ostatnich latach najbardziej istotna nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym.

  7. Ciekaw jestem opinii zarządcy czyli PLK. Instytut Kolejnictwa nie dostał w ogóle projektu do opiniowania…

    • Opinie i uwagi można zgłaszać do 19.02 o ile dobrze pamiętam. Mam nadzieję, że szybko pojawią się na RCL.

      Ze względu na grożące kary za opóznienie jest nacisk na szybkie zakończenie procesu. Szkoda, że nikt nie myśli o konsekwencjach dla rynku.

  8. Na BIP napisano, że Planowany termin przyjęcia projektu przez RM – II kwartał 2016 r. więc chyba aż takiego pośpiechu nie ma. Ciekawe jakie uwagi zgłosi…. Prezes UTK

      • Jeśli tak, to jest jeszcze trochę czasu. Ważne będą uwagi UTK, a nie wiadomo czy kierownictwo UTK nie zmieni się z racji nowej opcji rządzącej oraz ustawy o zmiany ustawy o służbie cywilnej.

          • Projekt bardzo się nie podoba rynkowi, więc propozycji zmian będzie wiele i to nie będa kosmetyczne zmiany, zatem wątpliwe by ministerstwo je w większości uwzględniło, bo to było oznaczało zmianę koncepcji o 180 stopni.

Jestem ciekaw co sądzisz o tym temacie. Podziel się komentarzem.